Άγιος Βασίλειος Κορινθίας, κάστρο

Βρίσκεται νότια του ομώνυμου οικισμού, σε βραχώδη λόφο στη νότια πλευρά του όρους Δαφνιά. Δεσπόζει των στενών του Αγίου Σώστη και των Δερβενακίων καθώς επίσης και της εύφορης πεδιάδας των Κλεωνών. Μαζί με τα κάστρα του Αγιονορίου, Αγίου Γεωργίου (Πολυφέγγους) και Αγγελοκάστρου φύλασσε τα νότια σύνορα της Κορινθίας.

Η περιοχή του Αγίου Βασιλείου ήταν η τρίτη σπουδαιότερη της καστελλανίας Κορίνθου μετά την Κόρινθο και τα Βασιλικά. Η κατασκευή του κάστρου έχει τοποθετηθεί στις αρχές του 13ου αιώνα, επειδή όμως το όνομά του είναι ελληνικό, έχει θεωρηθεί ότι πρέπει στη θέση να υπήρξε κάποιος βυζαντινός πρόγονος. Τα αρχαιολογικά όμως ευρήματα πρόσφατων ερευνών που θα μπορούσαν να υποστηρίξουν αυτή την άποψη είναι πενιχρά. Έτσι, σύμφωνα με τη νεότερη έρευνα ίσως μεταφέρθηκε στον λόφο πληθυσμός από άλλη περιοχή.

Το 1365 το κάστρο αναφέρεται σε έγγραφα εσόδων του φεουδάρχη Νικολάου Acciaiuoli και φαίνεται πως τότε ήταν ήδη το κέντρο μιας εκτεταμένης περιοχής, οι φόροι της οποίας συγκεντρώνονταν στο κάστρο. Καστελλάνος αυτή την περίοδο ήταν ο Marco di Nerbona. Το 1377 ανήκε στον Άγγελο Acciaiuoli. Το 1463 έπεσε για σύντομο διάστημα στα χέρια των Ενετών. Σε κατάστιχο που χρονολογείται λίγο μετά το 1460 το κάστρο αναφέρεται με το όνομα “κάστρο Τσαγάλ”.

Το κάστρο αναφέρεται ήδη από το 1467 ως κατεστραμμένο. Είναι πιθανό, όπως υποδηλώνουν κάποια οικιστικά κατάλοιπα στην ανατολική πλευρά του λόφου, κατά την οθωμανική περίοδο να κατοικείτο η περιοχή εκτός τειχών.

Χρονολόγηση: σταυροφορική / υστεροβυζαντινή περίοδος (13ος – 15ος αι.)

Τα τείχη ακολουθούν τη φυσική οχύρωση του βράχου. Το τείχος προστάτευε την ανατολική και νότια πλευρά του βράχου, ενώ η δυτική και βόρεια λόγω του απόκρημνου εδάφους δεν είχαν τειχιστεί. Το τείχος της ανατολικής πλευράς ενισχυόταν από τουλάχιστον πέντε πύργους ορθογώνιας κάτοψης, από τους οποίους σήμερα σώζονται σε ικανοποιητικό βαθμό μόνο οι τρεις. Στο υψηλότερο σημείο, που βρίσκεται στο νότιο τμήμα, εκτεινόταν η ακρόπολη, τριγωνικής κάτοψης. Σε κάθε μια από τις τρεις γωνίες της υπήρχε πύργος, ο μεγαλύτερος από τους οποίους, στο υψηλότερο σημείο του κάστρου, ήταν ταυτόχρονα ο κεντρικός πύργος. Η είσοδος του κάστου βρισκόταν δίπλα σχεδόν από τον κεντρικό πύργο και προστατευόταν από έναν επιπλέον πύργο στα ανατολικά της. Ιδιαίτερη σημασία είχε δοθεί στην επάρκεια του κάστρου για νερό, όπως αποδεικνύεται από το γεγονός ότι η κατώτερη στάθμη όλων των πύργων χρησίμευε ως κινστέρνα.

Τα τείχη ήταν κατασκευασμένα από μικρού και μεσαίου μεγέθους αδρά πελεκημένους λίθους μεταξύ των οποίων παρεμβάλλονται βήσαλα και άφθονο κονίαμα. Επιμελέστερη είναι η κατασκευή των πύργων.

Εντός των τειχών, αναπτυσσόταν οικισμός, από τον οποίο έχουν εντοπιστεί 105 κτίσματα. Κάποια κατάλοιπα κτισμάτων στη νοτιοανατολική πλευρά ανήκουν πιθανότατα στη μεταβυζαντινή περίοδο. 

Προστατεύεται από τον Ν. 3028/2002.

Bon A., La Morée Franque. Recherches historiques, topographiques et archéologiques (1205-1430), Παρίσι 1969, 479, 483, 635-637.

Gregory T.E., “ From Kleonai to Agios Vasilios. Journey Through an Ansient Landscape”, στο Structures Rurales et Société antiques. Actes du colloque de Corfou (14-16 mai 1992), Doukellis P. N. et Mendoni L.G. (eds.), Paris 1994, 351-358.

Gregory T.E., “People and Settlements of the Northeastern Peloponnese in the Late Middle Ages: An Archeological Exploration”, στο Viewing the Morea. Land and People in the Late Medieval Peloponnese, Sh. E. J. Gerstel (ed.), Whasington, D. C. 2013, 277-306.

Κορδώσης Μ. Σ., Συμβολή στην ιστορία και τοπογραφία της περιοχής Κορίνθου στους μέσους χρόνους, Αθήνα 1981, 112, 128, 173-176.

Κορδώσης Μ. , «Στατική και τρόπος δομήσεως του Κάστρου Αγίου Βασιλείου Κορινθίας», Πρακτικά του Δ’ Διεθνούς Συνεδρίου Πελοποννησιακών Σπουδών, Κόρινθος 9-16 Σεπτεμβρίου 1990, Πελοποννησιακά, Παράρτημα 19,2, Αθήνα 1992/ 1993, 58-64.

Κουμούση Α., «Μεσαιωνικό κάστρος Αγίου Βασιλείου Κορινθίας», Αίπυτος, Το περιοδικό της Στυμφαλίας και του Φενεού, 26- 28 (2002), 241-245.

Πέππας Ι.Ε., Μεσαιωνικές σελίδες της Κορινθίας και Μορέως, Αθήναι 1993, σ. 153- 155, αρ. 19, σχ. 19, εικ. 19.

Σφηκόπουλος Ι.Θ., Τα μεσαιωνικά κάστρα του Μορηά, Αθήνα 1968, 73-74.