Άγιος Γεώργιος Πολυφέγγους

Το μικρό οχυρό βρίσκεται στην κορυφή του όρους Πολύφεγγος σε υψόμετρο 631μ. σε απόσταση 3 χλμ. δυτικά της Αρχαίας Νεμέας, κοντά στο χωριό Άγιος Γεώργιος (Αρχαίες Κλεωνές, Κουτσομόδι). Ελέγχει την δυτικότερη οδό σύνδεσης Κορίνθου-Άργους, αλλά και τον δρόμο Κορίνθου – δυτικής Πελοποννήσου μέσω Νεμέας. Έχει οπτική επαφή με τις οχυρές θέσεις δυτικά στο όρος Φαρμακά βόρεια με τον πύργο Ευαγγελίστριας, βορειοδυτικά στην Τιτάνη και στην Γονούσα.

Τα ιστορικά στοιχεία που διαθέτουμε για το κάστρο του Πολυφέγγους δεν είναι πολλά. Δεν γνωρίζουμε αν υπήρχε οχυρό πριν από τη φραγκική κατάκτηση. Για πρώτη φορά απαντά στη γαλλική παραλλαγή του Χρονικού του Μορέως με το όνομα Polifant. Σύμφωνα με αυτό το κείμενο, ο ηγεμόνας του γαλλικού πριγκηπάτου Philippe de Savoie για να πάει στην Κόρινθο από την Άκοβα της Αρκαδίας έπρεπε να περάσει από το Πολύφεγγος. Επιπλέον, στο ίδιο κείμενο το Πολύφεγγος συγκαταλέγεται μεταξύ των κάστρων που πέρασαν στα χέρια των Βυζαντινών το 1320, καθώς το κατέλαβε ο Ανδρόνικος Ασάν. Ωστόσο, το 1358 αναφέρεται ως φράγκικο και πάλι αλλά με το όνομα Άγιος Γεώργιος, όπως αυτό της σημερινής γειτονικής κωμόπολης. Ο διοικητής του ήταν κάποιος Φράγκος ονόματι Aloysius που διοικούσε με επιτυχία το κάστρο του Αγίου Γεωργίου και μάλιστα είχε ξοδέψει για αυτό 200 υπέρπυρα. Επίσης, ο Aloysius μετέφερε επιστολή των κατοίκων της περιοχής στον πρίγκηπα της Αχαΐας Ροβέρτου του Τάραντος με την οποία του ζητούσαν προστασία καθώς πλήττονταν από Τούρκους πειρατές. Ως San Giorgio αναφέρεται στα έγγραφα εσόδων του Νικολάου Acciauoli το 1365, ως ένα κέντρο συλλογής φόρων μια μικρής περιοχής. Το 1377 στον κατάλογο φρουρίων του πριγκηπάτου του Μορέως αναφέρεται ως Sancto Georgio de Polisegno. Επίσης, το Πολύφεγγος αναφέρεται στους καταλόγους του λογίου Γεωργίου Πλήθωνος Γεμιστού λανθασμένα ως θέση των αρχαίων Μυκηνών. Στο φρούριο του Πολυφέγγους μάλλον διαδραματίζεται και η πολιορκία ενός ανώνυμου κάστρου που περιγράφει ο βυζαντινός ιστορικός Χαλκοκονδύλης: ο σουλτάνος Μωάμεθ Β΄ κατά την εκστρατεία του 1458, παράλληλα με την πολιορκία της Κορίνθου, προχώρησε ταυτόχρονα στο εσωτερικό του Μοριά μέσω Φλιούντος. Οι κάτοικοι της περιοχής, ελληνόφωνοι και αλβανόφωνοι, κατέφυγαν σε ένα ύψωμα «επί όρους υψηλού τε και ερυμνού». Η πηγή του νερού όμως, ενώ βρισκόταν σε απόκρημνο σημείο δεν ήταν εντός του οχυρού. Οι Τούρκοι κατάφεραν να καταλάβουν την πηγή στερώντας το νερό από τους πολιορκημένους, οι οποίοι έφτασαν στο σημείο να ζυμώνουν ψωμί με αίμα ζώων. Οι αποκλεισμένοι ζήτησαν συνθηκολόγηση αλλά εκείνη τη στιγμή οι Γενίτσαροι επωφελήθηκαν και κυρίευσαν το φρούριο υποδουλώνοντας τους κατοίκους του. Τον 15ο αι. το κάστρο αναφέρεται επανειλημμένα σε καταλόγους και στον χάρτη του Batista Agnese ως San Zorzi Tropico, ονομασία που ίσως προέρχεται από το προσωνύμιο Τροπαιοφόρος του ομώνυμου αγίου. Με τους ενετοτουρκικούς πολέμους Βενετοί και Τούρκοι εναλλάσσονται ως κυρίαρχοί του. Επί Τουρκοκρατίας αναφέρεται μόνο ως Άγιος Γεώργιος και πρόκειται βέβαια για τον πεδινό οικισμό και όχι για το φρούριο, καθώς το κάστρο πρέπει να χρησιμοποιήθηκε μόνο ευκαιριακά μετά την τουρκική κατάκτηση. Το όνομα Πολύφεγγος διατηρείται στην ονομασία του βουνού και στην ομώνυμη εκκλησιαστική επισκοπή ενώ ο οικισμός στη πεδιάδα είναι ο Άγιος Γεώργιος.

Χρονολόγηση: 13ος αιώνας

Ανατολικά και νότια το όρος Πολύφεγγος είναι απροσπέλαστο, με γκρεμό ύψους 300 μέτρων περίπου, ενώ η βόρεια πλευρά, πού βλέπει προς τη σημερινή κωμόπολη, είναι επίσης εξαιρετικά δύσβατη. Μόνο η δυτική πλευρά του Πολυφέγγους υψώνεται ομαλά και στα 150 περίπου μέτρα πριν φθάσει στο απόκρημνο πέρας της, η πλαγιά στενεύει απότομα, με πλάτος περί τα 25 μ. Σε αυτό το σημείο του βουνού, σε υψόμετρο 580 μ., το καταλληλότερο για την ανέγερση οχυρού, βρίσκονται τα μεσαιωνικά ερείπια. Θεμέλια κτισμάτων εντοπίζονται επίσης και ανατολικά από το βράχο, διευθετημένα λιγότερο πυκνά, καθώς υπήρχε περισσότερος διαθέσιμος χώρος. Το φρούριο είναι πολύ μικρό με έκταση 7 στρεμμάτων και πολύ κατεστραμμένο. Σώζονται τα ερείπια ενός σχεδόν τετράγωνου πύργου (5.7 Χ 5.3 μ.) και πυκνά θεμέλια κτηρίων που τον περιβάλλουν μέχρι τον γκρεμό βόρεια και νότια. Περίπου 6,5 μ. δυτικότερα ένα τείχος με όψη 25μ. φράσσει την πρόσβαση προς τον πύργο. Στα Ν του περιβόλου, στο άκρο του οικισμού υπάρχει μικρή σπηλιά που φράσσεται με τείχος. Πρόκειται για παλαιό ασκηταριό που ταυτίζεται με την αρχική Μονή της Παναγίας του Βράχου και στο οποίο σώζονται σπαράγματα τοιχογραφικού διακόσμου βυζαντινών χρόνων. O μικρός οικισμός αποτελείτο από πολλές και μικρές λιθόκτιστες οικίες, διαστάσεων 4x5μ. Στη δυτική πλαγιά του βουνού, έξω από το οχυρό, υπάρχει δεξαμενή η οποία συγκέντρωνε τα νερά πηγής και τροφοδοτούσε τον οικισμό.

Το κάστρο προστατεύεται με τις Υ.Α. 15904/24-11-1962, Φ.Ε.Κ. 473/τ. Β΄/17-12-1962 και με τον ισχύοντα αρχαιολογικό νόμο 3028/2002.

Bon, A., La Morée Franque. Recherches historiques, topographiques et archéologiques (1205-1430), Παρίσι 1969, σ. 220, 479, 482-483, 648, πίν. 127a-b. Αθανασούλης, Δ.,– Μανωλέσσου, Ε.Γ., «Η μεσαιωνική Κορινθία», The Corinthia and the Northeast Peloponnese. Topography and History from Prehistoricn Times until the End of Antiquity. Proceedings of the International Conference organized by the Directorate of Prehistoric and Classical Antiquities, and the German Archaelogical Institute, Athens, held at Loutraki, March 26 – 29, 2009, Athenaia Band 4, München: Hirmer Verlag GmbH, 2013, σ. 531-549. Κορδώσης, Μ.Σ., Συμβολή στην ιστορία και τοπογραφία της περιοχής Κορίνθου στους μέσους χρόνους, διδ. διατριβή, Αθήνα 1981, σ. 105, 112, 176 – 184. Κορδώσης, Μ.Σ., «Κόρινθος και Άγιος Γεώργιος (Νεμέα). Σχέσεις φρουρίου και κάτω πόλεως (από Δ’ – ΙΗ’ αι.)», Πρακτικά Β’ Τοπικού Συνεδρίου Κορινθιακών Ερευνών (Λουτράκι 25-27 Μαίου 1984), Πελοποννησιακά, Παράρτημα 12, Αθήναι 1986, 49 – 56. Πέππας, Ι. Ε., Μεσαιωνικές σελίδες της Κορινθίας και Μορέως, Αθήναι 1993, σ. 160- 163, αρ. 26, σχ. 26, εικ. 26.