Αρχαία Κόρινθος, πρωτοβυζαντινή οχύρωση

Η πρωτοβυζαντινή οχύρωση της Κορίνθου παρείχε προστασία στο διοικητικό και πολιτικό κέντρο της Κορίνθου κατά την πρώιμη βυζαντινή περίοδο. Οπτική σύνδεση ήταν εφικτή με την οχύρωση στο λόφο του Ακροκορίνθου.

Ακολουθώντας το πνεύμα της εποχής για τείχιση των πόλεων της αυτοκρατορίας κατά την πρωτοβυζαντινή εποχή, η πόλη της Κορίνθου τειχίστηκε. Ο περίβολος της οχύρωσης περιελάμβανε ένα πολύ μικρό μέρος σε σχέση με τον αντίστοιχο αρχαίο, ο οποίος ισοπεδώθηκε κατά την επιδρομή του ρωμαίου στρατηγού Λεύκιου Μόμμιου το 146 π.Χ.

Το ακριβές εύρος της τειχισμένης πόλης παραμένει προβληματικό. Αρχικά υποστηρίχθηκε ότι τα τείχη κατασκευάστηκαν κατά τον πρώιμο 5^ο αι. και περιέκλειαν μια μεγάλη περιοχή που περιελάμβανε και τη ρωμαϊκή αγορά. Νεώτερες έρευνες έθεσαν την υπόθεση ότι η ρωμαϊκή αγορά αποκλειόταν από το τείχος και ότι το κέντρο της πόλης είχε μετακινηθεί ανατολικότερα αυτής και αποτελούσε τμήμα του ευρύτερου οικοδομικού προγράμματος καστροκτισίας του Ιουστινιανού. Μεταξύ διαφόρων νέων στοιχείων, η υπόθεση αυτή ενισχύθηκε και από την ύπαρξη ταφών του προχωρημένου 6^ου αι. στην ρωμαϊκή αγορά. Το γεγονός ότι την εποχή αυτή οι ταφές συνέχιζαν να πραγματοποιούνται extra muros, υποδηλώνει την εγκατάλειψη της αγοράς και τον αποκλεισμό της από την τειχισμένη περιοχή.

 Παραμένοντας το τείχος υπό έρευνα ως προς το δυτικό όριό του, νεώτερες ανασκαφές στην περιοχή του Κρανείου ταύτισαν τη νότια και ανατολική του πορεία, καθώς και την βορειοανατολική του μετά από εντοπισμό νεκροταφείου, το οποίο και θα έμενε εκτός τειχισμένης περιοχής. Στα βόρεια ο περίβολος θα πρέπει να ακολουθούσε το φρύδι του πλατώματος στο οποίο είχε αναπτυχθεί η πόλη.

Η υπόθεση ενός αρκετά μικρού περιβόλου που προκύπτει στην περίπτωση του αποκλεισμού της αγοράς από το τείχος, δημιουργεί ωστόσο περαιτέρω προβληματισμό. Η περιοχή που προκύπτει καταλαμβάνει πολύ μικρό μέρος συγκριτικά με τη διασπορά των οικιστικών καταλοίπων που έχουν εντοπιστεί στην ευρύτερη περιοχή του αρχαιολογικού χώρου κατά την ανασκαφική δραστηριότητα των τελευταίων ετών και έτσι, το εύρος της οχύρωσης δεν φαίνεται να συμφωνεί με την έκταση της πόλης.

Μπροστά στον προβληματισμό αυτό, μια νέα άποψη κερδίζει έδαφος και ενισχύεται από το ότι στο τείχος φαίνεται να έχουν εντοπιστεί διαφορετικές φάσεις κατασκευής. Έτσι, στις αρχές του 5ου αι. πολύ πιθανόν να υπήρχε ένας μεγαλύτερος περίβολος που να συμπεριελάμβανε τη ρωμαϊκή αγορά που παρέμεινε ζωντανή και με μνημειακό χαρακτήρα έως και τον 6ο αι. Μια υποθετική συρρίκνωση της πόλης κατά τον προχωρημένο 6ο αι., εποχή που χαρακτηρίζεται από ανασφάλεια που προκλήθηκε από τις σλαβικές επιδρομές, θα μπορούσε να οδήγησε στην κατασκευή ενός νέου περιβόλου που  μετακινήθηκε ανατολικότερα, αποκλείοντας πλέον τη περιοχή της αγοράς.

Χρονολόγηση: πρωτοβυζαντινή περίοδος (4ος -7ος αι.)

Λιγοστά είναι τα τμήματα από τον οχυρωματικό περίβολο της πόλης που σώζονται και διακρίνονται μέσα στον οικισμό. Οι σχετικές ανασκαφικές εργασίες έχουν δώσει ωστόσο πληροφορίες για τον τρόπο κατασκευής του τείχους, το οποίο μάλιστα έχει μορφολογικές και κατασκευαστικές ομοιότητες με το Εξαμίλιο Τείχος.

Το ισχυρό αυτό τείχος, το πάχος του οποίου φτάνει τα 3μ., αποτελείται από δυο παράλληλες όψεις από μεγάλους ορθογώνιους λίθους, ενώ το γέμισμά του από αργούς λίθους, σκληρό ασβεστοκονίαμα και τμήματα πλίνθων. Η κατασκευή είναι επιμελημένη, ενώ χαρακτηριστική είναι η χρήση σπολίων στις όψεις, δηλώνοντας με αυτό τον τρόπο διακοσμητική διάθεση.

Το τείχος διέθετε πύργους, ένας από τους οποίους εντοπίστηκε σε ανασκαφή και ήταν αρχικά τριγωνικός.

Η πρωτοβυζαντινή οχύρωση της Κορίνθου περιλαμβάνεται στον αναοριοθετημένο Αρχαιολογικό Χώρο της Αρχαίας Κορίνθου, όπως αυτός ορίστηκε με την ΥΠΠΟ/ΓΔΑΠΚ/ΑΡΧ/Β1/Φ31/42301/2538/26.05.05, Φ.Ε.Κ. 756/τ.Β΄/6-6-2005.

Αθανασούλης Δ. – Αθανασούλα Μ. – Μανωλέσσου Ελ. – Μελέτη Π., “Σύντομη επισκόπηση της αρχαιολογικής έρευνας των μεσαιωνικών καταλοίπων Κορίνθου”, Πρακτικά του Η’ Διεθνούς Συνεδρίου Πελοποννησιακών Σπουδών, Κόρινθος, 26 – 28 Σεπτεμβρίου 2008, Αφιέρωμα στην αιώνια Κόρινθο (Αθήναι 2010), 175

Αθανασούλης Δ. – Μανωλέσσου Ε., «Η μεσαιωνική Κορινθία», The Corinthia and the Northeast Peloponnese. Topography and History from Prehistoricn Times until the End of Antiquity. Proceedings of the International Conference organized by the Directorate of Prehistoric and Classical Antiquities, and the German Archaelogical Institute, Athens, held at Loutraki, March 26 – 29, 2009, Athenaia Band 4, München: Hirmer Verlag GmbH, 2013, 531

Athanasoulis D., «Corinth», Heaven & Earth. Cities and Countryside in Byzantine Greece, Αλμπάνη Ευγενία - Χαλκιά Ευγενία (επιμ.), Μουσείο Μπενάκη, Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού, Αθήνα 2013, 196-197

Brown R. A., The City of Corinth and Urbanism in Late Antique Greece, Dissertation, University of California, Berkeley, 2008, 72-75

Carpenter R. - Bon A., The Defenses of Acrocorinth and the Lower Town, Corinth III.2, Cambridge, Mass., 1936, 127–129

Gregory T., “The Late Roman Wall at Corinth,” Hesperia 48 (1979), 264–280

Slane K. W. - Sanders G. D. R., “Corinth: Late Roman Horizons,” Hesperia 74 (2005), 292-294

Sanders G. D. R. - Boyd M., “The Late Roman Wall at Corinth. Geophysical Survey and Date“, στα υπό έκδοση Πρακτικά Συνεδρίου «Οχυρωματική Αρχιτεκτονική στην Πελοπόννησο (5ος – 15ος)» (Λουτράκι 30 Σεπτεμβρίου - 2 Οκτωβρίου 2011)