Ιουστινιάνειο οχυρό

Το Ιουστινιάνειο Οχυρό βρίσκεται πέριξ του σύγχρονου νεκροταφείου δυτικά του ναού του Αγίου Ιωάννη και προσαρτημένο στο Εξαμίλιο Τείχος προς την πλευρά του Σαρωνικού. Η αρχαία οδός Κορίνθου-Ισθμίας διερχόταν δια μέσου του φρουρίου.

Ένα από τα οχυρά που ενίσχυαν κατά μήκος την αμυντική δύναμη του Εξαμιλίου Τείχους, ήταν και το φρούριο στη θέση Κυρά Βρύση. Το Οχυρό αποτελούσε το τελευταίο καταφύγιο και σημείο προάσπισης του Τείχους, ενώ προσέφερε εξίσου χώρο διαμονής για την φρουρά. Τόσο το Οχυρό όσο και το Εξαμίλιο Τείχος κτίστηκαν στις αρχές του 5ου αι., αμέσως μετά την εισβολή των Οστρογότθων του Αλαρίχου στην Πελοπόννησο, επισκευάστηκαν όμως και ενισχύθηκαν σε σημαντικό βαθμό στα μέσα του 6ου αι. από τον Ιουστινιανό. Στην περιοχή του Οχυρού, από τα μέσα του 6^ου αι. και τον 7^ο αι. σημειώνονται ίχνη κατοίκησης, ενώ δραστηριότητα παρατηρείται ξανά κατά τον 11^ο-12^ο αι.

Στους αιώνες που ακολούθησαν, το Οχυρό, και το Τείχος εν γένει, επισκευάστηκαν και εξακολούθησαν να παίζουν σημαντικό ρόλο για την άμυνα της Πελοποννήσου απέναντι σε επιδρομείς και επίδοξους εισβολείς, έως την οριστική κατάκτηση της Πελοποννήσου από τους Οθωμανούς το 1458.

Χρονολόγηση: πρωτοβυζαντινή περίοδος (4ος -7ος αι.), μεταβατικοί χρόνοι (7ος – 9οςαι.), μεσοβυζαντινή περίοδος (9ος – αρχ. 13ου αι.), σταυροφορική / υστεροβυζαντινή περίοδος (13ος – 15ος αι.), οθωμανική / ενετική περίοδος (15ος – 19ος αι.)

Η έκταση του φρουρίου είναι περίπου 27.100 τ.μ. Τα τείχη του ενισχύονταν από πύργους, ενώ διέθετε δυο πύλες, την βορειοανατολική και τη νότια. Η βορειοανατολική ήταν η κύρια πύλη του Οχυρού και η επίσημη είσοδος στην Πελοπόννησο. Η πύλη είχε μνημειακό χαρακτήρα καθώς ενσωμάτωνε προγενέστερη ρωμαϊκή αψίδα που σηματοδοτούσε την βορεινή πρόσβαση στο Ιερό του Ποσειδώνα από το β΄μισό του 1αι. μ.Χ. Η πύλη προστατευόταν εκατέρωθεν από δυο μεγάλους πύργους, σχήματος ημικυκλίου και τεταρτοσφαιρίου αντίστοιχα. Η νότια πύλη είχε και αυτή μνημειακή μορφή, ενώ προστατευόταν εξίσου από δυο πύργους οκταγωνικού σχήματος.

Η εξωτερική όψη ήταν κτισμένη από μεγάλες λιθόπλινθους, ενώ χρησιμοποιήθηκε εξίσου αρχαίο οικοδομικό υλικό. Στην κατασκευή της είχε εφαρμοστεί η "έμπλεκτος" τεχνική, όπου οι εγκάρσια τοποθετημένοι δόμοι συνέδεαν την όψη του τείχους με τον πυρήνα, ο οποίος αποτελούταν από αργολιθοδομή και κονίαμα, παρεμποδίζοντας με αυτόν τον τρόπο αποσπάσεις και καταρρεύσεις. Οι εσωτερικές όψεις ήταν κατασκευασμένες από αμελέστερη τοιχοποιία, στο επίχρισμα της οποίας διακρίνονται διακοσμητικά μυστρίσματα.  

Το Εξαμίλιο Tείχος και το Ιουστινιάνειο Οχυρό προστατεύονται από τις εξής ΥΑ ΥΑ 70262/2890/2-9-1958, ΦΕΚ 255/Β/18-9-1958, ΥΑ 15794/19-12-1961, ΦΕΚ 35/Β/2-2-1962, ΥΑ 15904/24-11-1962, ΦΕΚ 473/Β/17-12-1962, ΥΑ 16523 π.ε./23-1-1965, ΦΕΚ 134/Β/20-2-1965, ΥΑ 11707/14-6-1966, ΦΕΚ 429/Β/8-7-1966, ΥΑ 21011 π.ε./13-1-1971, ΦΕΚ 58/Β/25-1-1971. Στον κηρυγμένο αρχαιολογικό χώρο του Eξαμιλίου Τείχους περιλαμβάνονται ο I.N. Aγ. Iωάννη και το Nεκροταφείο Iσθμίας.

Αθανασούλης Δ. -  Αθανασούλα Μ.-  Μανωλέσσου Ελ.- ΜελέτηΠ. , «Σύντομη επισκόπηση της αρχαιολογικής έρευνας μεσαιωνικών καταλοίπων Κορίνθου», Πρακτικά του Η΄ Διεθνούς Συνεδρίου Πελοποννησιακών Σπουδών (Κόρινθος 26-28 Σεπτεμβρίου 2008), Αφιέρωμα στην Αρχαία Κόρινθο, Αθήναι 2010, 167-170

Αθανασούλης Δ. – Μανωλέσσου Ε., «Η μεσαιωνική Κορινθία», The Corinthia and the Northeast Peloponnese. Topography and History from Prehistoricn Times until the End of Antiquity. Proceedings of the International Conference organized by the Directorate of Prehistoric and Classical Antiquities, and the German Archaelogical Institute, Athens, held at Loutraki, March 26 – 29, 2009,  München 2013, 538

Πάλλας Δ. , ΑΔ 17 (1961-1962), Χρονικά, 78-83

Σκαρμούτσου Κ., ΑΔ 47 (1992), 164-166

Σκαρμούτσου Κ., ΑΔ 52 (1997), Χρονικά Β1΄, 337-340

Σκαρμούτσου Κ., «Νεότερες ανασκαφικές έρευνες στο Ιουστινιάνειο τείχος στην Κόρινθο», Α΄ Αρχαιολογική Σύνοδος Νότιας και Δυτικής Ελλάδος, Πάτρα 9-12 Ιουνίου 1996, Πρακτικά, Αθήνα 2006, 389-394

Gregory T. , ‘The Late Roman Wall at Corinth’, Hesperia 48 (1979), 264-280

Gregory T. , Isthmia V, Τhe Hexamilion and the Fortress, Princeton, New Jersey 1993

Jenkins R. - Megaw H., ‘Researchers at Isthmia’, The Annual of the British School at Athens 32 (1931-1932), 68-89