Λεβίδι Παλαιόπυργος Δάρα

Ο πύργος βρίσκεται νότια από το ομώνυμο χωριό Δάρας. Έχει κτιστεί στους πρόποδες υψώματος μπροστά στο οποίο ανοίγεται κοιλάδα και σε επαφή με φυσική πηγή γνωστή ως Μάτι ή Πηγή του Παλιόπυργου.

Για τον ίδιο το μνημείο δεν υπάρχουν μέχρι στιγμής γνωστά στοιχεία. Ωστόσο, στην θέση του πύργου σημειώθηκε τον Ιούλιο του 1715 μάχη μεταξύ τουρκικών στρατευμάτων και μιας μικρής ομάδας Ελλήνων αγωνιστών. Όπως πληροφορούμαστε από τα Απομνημονεύματα του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη, στον πύργο Δάρα αντιμετώπισε ο πρόγονός του, Δήμος Μπότσικας, μαζί με άλλους 200 αγωνιστές στράτευμα 6.000 Τούρκων υπό τον Ασουμάν πασά. Η επιλογή του Μπότσικα να οχυρωθεί στα υψώματα του Δάρα και κοντά στον πύργο είχε στρατηγική σημασία, καθώς μπορούσε έτσι να παρενοχλεί το σώμα των Τούρκων στρατιωτών που είχαν στρατοπεδεύσει στην πεδιάδα. Τα γεγονότα αναφέρει και ο αιχμάλωτος του Ασουμάν πασά στιχουργός Μάνθος Ιωάννου, ο οποίος χαρακτηριστικά λέει ότι ο Ασουμάν «επήγε κ ’εκόνεψε εις του Ντάρα τον πύργον...». Οι Έλληνες που έμειναν ζωντανοί από αυτή την ομάδα των αγωνιστών ήταν λιγοστοί  και για το λόγο αυτό ο πύργος μετά τη μάχη ήταν γνωστός ως Κερατόπυργος. 

Χρονολόγηση: σταυροφορική / υστεροβυζαντινή περίοδος (13ος – 15ος αι.)

Πρόκειται για ορθογωνικής κάτοψης πύργο, κατασκευασμένο από αργολιθοδομή με ασβεστοκονίαμα και τμήματα πλίνθων. Ο πύργος σώζει μόνο το ισόγειο και χαμηλά τμήματα από τον όροφο, ως εκ τούτου ο αριθμός των ορόφων που θα διέθετε το κτίσμα παραμένει υποθετικός.

Η είσοδος στον πύργο βρίσκεται υπερυψωμένη στη βόρεια πλευρά του ισογείου και δεν είναι ορατή από την μεσαιωνική οδό που περνούσε στη νότια πλευρά του και συνέδεε την Τρίπολη με τα Καλάβρυτα. Στο εσωτερικό του ισογείου διακρίνονται στις μακριές πλευρές του ζεύγος τυφλών αψιδωμάτων που στηρίζουν θολωτή οροφή. Ο χώρος είχε κυρίως αποθηκευτική χρήση και διέθετε μόνο μια τοξοθυρίδα.  

Η επικοινωνία του ισογείου με τον όροφο γινόταν μέσω ξύλινης κινητής κλίμακας που περνούσε αρχικά από καταπακτή σε χαμηλού ύψους μεσοπάτωμα και στη συνέχεια από καταπακτή στο δάπεδο του πρώτου ορόφου. Ο όροφος θα χρησίμευε ως τον κύριο χώρο διαμονής. Πιθανώς, μια δεύτερη ξύλινη κλίμακα να οδηγούσε μέσω καταπακτής στο δώμα. Οι τοίχοι του δώματος θα κατέληγαν σε επάλξεις.

Εἰς τὸν καιρὸν τοῦ Μπότσικα ἐμβῆκαν οἱ Τοῦρκοι εἰς Μοριά. Οἱ Χρυσοβιτσιῶται, Λιμποβιτσιῶται καὶ οἱ Ἀρκουροδεματῖται ἐπῆγαν καὶ ἐπολέμησαν εἰς τοῦ Ντάρα τὸν Πύργο 6.000 Τούρκους. Αὐτοὶ ἐχαλάσθηκαν καὶ ἐγλύτωσε ὁ Μπότσικας. Αὐτὸς εἶχε ἕνα παιδί, Γιάννη, καὶ ἕνας Ἀρβανίτης εἶπε: «Βρέ, τί Μπιθεκούρας εἶναι αὐτός». Δηλαδὴ πόσον ὁ κῶλος του εἶναι σὰν κοτρώνι, καὶ ἔτσι τοῦ ἔμεινε τὸ ὄνομα Κολοκοτρώνης. Ὁ Μπότζικας ἐσκοτώθη, ὁ Γιάννης ἐκρεμάσθη εἰς τὴν Ἀνδρούσαν, ὥστε ἀπὸ τὰ 1553, ὅπου ἐφάνηκαν εἰς τὰ μέρη μας Τοῦρκοι, ποτὲ δὲν τοὺς ἀνεγνώρισαν, ἀλλ᾿ ἦσαν εἰς αἰώνιον πόλεμον.

(Διήγησις Συμβάντων της Ελληνική Φυλής από τα 1770 έως τα 1836, Υπαγόρευσε Θεόδωρος Κωνσταντίνου Κολοκοτρώνης, Αθήνησιν 1846, σελ. 4)

Επίσης για τη μάχη του Ντάρα υπάρχει και δημοτικό τραγούδι:

...Στον Πύργο το μ-Παλιόπυργο και το Νταραίικο κάμπο
πόλεμος εγινότανε απ’ το πρωί ως το γιόμα
και μια Λιμποβιτσιώτισα αρχοντοθυγατέρα
στα μνήματα βουρλίζεται το μ-Πύργο καταριέται
να του στερέψουν τα νερά, να μαραθούν τα δέντρα…

Η κατάσταση διατήρησης του πύργου είναι μέτρια. Το μνημείο προστατεύεται από τον Αρχαιολογικό Νόμο 2002/3028.

Σαραντάκης Π., Αρκαδία: Οι Ακροπόλεις – Τα Κάστρα & Οι πύργοι της σιωπηλά ερείπια μιας δοξασμένης γης, Αθήνα 2006, 63

Bon A., La Morée franque. Recherches historiques, topographiques et archéologiques sur la Principauté d'Achaïe (1205-1430), Paris 1969, 404

Γριτσόπουλος Αν., Ιστορία της Τριπολιτσάς, τ. 1, Αθήναι 1972, 244-245

Δημακόπουλος Ε., «Πύργοι: οι οχυρές κατοικίες της προεπαναστατικής Πελοποννήσου», Scripta Minora. Έρευνες στην αρχιτεκτονική και έργα για τη συντήρηση των μνημείων, Αθήνα 2005, 217-328 (αναδημοσίευση από τα Πρακτικά του Γ΄ Διεθνούς Συνεδρίου Πελοποννησιακών Σπουδών [Καλαμάτα, 8-15 Σεπτεμβρίου 1985]), τ. Α΄, Αθήνα 1987-1988, 250-252