Γλυππία, πύργος

Το κάστρο έχει κατασκευαστεί σε χαμηλό ύψωμα μεταξύ των χωριών Άγιος Βασίλειος και Πλατανάκι Κυνουρίας. Κτίστηκε στη θέση της αρχαίας Γλυμπίας ή Γλυππίας, 2χμλ. βορειοδυτικά του Παλαιοχωρίου και κοντά στην  ερειπωμένη πλέον μονή Παλαιοπαναγιάς. Το ύψωμα αυτό ήδη από την αρχαιότητα κατείχε μεγάλη στρατηγική σημασία για το Άργος, καθώς ήλεγχε την οδό από την αρχαία Κυνουρία προς τη Λακωνία, δια μέσου του Πάρνωνα. 

Στο ύψωμα όπου βρίσκεται το οχυρωματικό αυτό έργο τοποθετείται η ακρόπολη της αρχαίας κώμης των «Γλυμπείων» όπως αναφέρει ο Πολύβιος, ή της «Γλυππίας», σύμφωνα με τον Παυσανία, η οποία είχε αναπτυχθεί πιθανώς στη θέση του γειτονικού Παλαιοχωρίου. Βορειοδυτικά στο λόφο σώζονται ακόμη λιγοστά ίχνη από την αρχαία οχύρωση που κατασκεύασαν οι Αργείοι πιθανώς τον 3^ο αι. π.Χ. Στην περιοχή του υψώματος πραγματοποιήθηκε μάχη μεταξύ των Λακώνων και των Μεσσηνίων το 218 π.Χ., ενώ τμήμα ρωμαϊκού αγάλματος στην είσοδο της παρακείμενης εκκλησίας της Παλαιοπαναγιάς της Καστριώτισσας μαρτυρεί τη συνεχή χρήση του χώρου.           

Για την ιστορία του κάστρου που ανεγέρθηκε στη θέση αυτή κατά τους μεσαιωνικούς χρόνους δεν σώζονται στοιχεία. Ωστόσο, η θέση Γλυππία απαντά ως Limbia στον ενετικό κατάλογο των κάστρων της Πελοποννήσου του 1463 που δημοσίευσε ο Ch. Hopf. Στην ενετική απογραφή του 1700 συναντάμε το γειτονικό χωριό Άγιος Βασίλειος (Ai Basili) εντασσόμενο στην επαρχία Τσακωνιάς, αλλά και στην απογραφή του 1704, εντασσόμενο πλέον στην επαρχία του Μυστρά με την ονομασία Limbia S. Vassili.

Χρονολόγηση: σταυροφορική / υστεροβυζαντινή περίοδος (13ος – 15ος αι.)

Η βόρεια, νότια και δυτική πλευρά του λόφου είναι απρόσβλητες και μόνο η ανατολική πλευρά είναι πιο ομαλή. Στο ύψωμα σώζεται μεγάλο τμήμα μεσαιωνικού πύργου, λείψανα κτισμάτων, μεταξύ αυτών μονόχωρου ναού, καθώς και λιγοστά τμήματα οχυρωματικού περιβόλου. Ο πύργος αποτελούσε τμήμα του περιβόλου, όπως μαρτυρείται από τα ίχνη της ένωσης του τείχους με τον πύργο στις πλάγιες πλευρές του.

          Ο πύργος είναι τετράγωνης κάτοψης και διαθέτει τέσσερα επίπεδα. Στο χαμηλότερο, στην κινστέρνα, δεν υπάρχει κάποιο άνοιγμα περιμετρικά στους τοίχους. Η υπερυψωμένη είσοδος του πύργου βρίσκεται στο δεύτερο επίπεδο, στους τοίχους του οποίου έχουν ανοιχτεί δυο τοξοθυρίδες. Το δεύτερο επίπεδο επικοινωνούσε με το τρίτο, το μεσοπάτωμα, μέσω κινητής κλίμακας και καταπακτής που ανοιγόταν στην ξύλινη οροφή του δεύτερου επιπέδου. Η δυτική και ανατολική πλευρά του μεσοπατώματος φέρουν από ένα τυφλό αψίδωμα. Στο επίπεδο αυτό έχουν ανοιχτεί δυο τοξοθυρίδες. Με τη βοήθεια ξύλινης κινητής σκάλας γινόταν η επικοινωνία με το τελευταίο επίπεδο, τον κύριο χώρο διαμονής του πύργου, μέσω καταπακτής που ανοιγόταν στην ξύλινη οροφή του μεσοπατώματος. Το τελευταίο επίπεδο διέθετε θολωτή οροφή και οι τοίχοι του τέσσερα ανοίγματα. Κλίμακα μέσω καταπακτής οδηγούσε στο δώμα του πύργου. Η απόληξη των τοίχων του πύργου διαμορφώνονταν σε επάλξεις, ενώ η τοιχοποιία του συνίσταται από αργούς λίθους και τμήματα κεράμων.

Πιθανώς, ο πύργος λειτουργούσε ως κατοικία κάποιου τοπάρχη. Σε στιγμές κινδύνου μπορούσε να λειτουργήσει ως καταφύγιο για την οικογένεια αυτού, αλλά και για τον γύρω πληθυσμό.

Στους μεσαιωνικούς χρόνους ανάγεται ο μύθος που σχετίζεται με τον πύργο και θέλει την πανέμορφη κόρη του βενετού καστελάνου να ελευθερώνει τον φυλακισμένο Έλληνα βοσκό, τον οποίο είχε ακούσει να παίζει φλογέρα. Η νεράιδα του κάστρου, όπως τη αποκαλούσαν, έκανε ένα δώρο στον βοσκό για να την θυμάται. Διέταξε να του κόψουν τα δάχτυλα και στη θέση τους να βάλουν χρυσά, ώστε να είναι πιο γλυκός ο ήχος όταν παίζει (Σαραντάκης 2006, 149; Βαγενάς Θ., «Τα δάχτυλα του βοσκού», Χρονικά του Μορηά, τ. Β΄. 1953, 78-80)

 Το μνημείο προστατεύεται από την ΥΑ ΥΠΠΟ/ΑΡΧ/Β1/Φ30/46853/1024/18-10-1994 - ΦΕΚ 881/Β/28-11-1994. Η κατάσταση διατήρησής του είναι μέτρια.

Μπάλλας Α., «Κάστρα της Κυνουρίας. Επισκόπηση των μεσαιωνικών κάστρων της Τσακωνιάς», Πελοποννησιακά ΚΣΤ΄ (2001-2002), 198-201

Πέππας Ι., Μεσαιωνικές σελίδες της Αργολίδας, Αρκαδίας, Κορινθίας, Αττικής, Αθήνα 1990, 174

Σαραντάκης Π., Αρκαδία: Οι Ακροπόλεις – Τα Κάστρα & Οι πύργοι της σιωπηλά ερείπια μιας δοξασμένης γης, Αθήνα 2006, 148-149

Σφηκόπουλος Ι., Τα Μεσαιωνικά κάστρα του Μορηά, Αθήνα 1968, 202-204

Hopf Ch., Chroniques gréco-romanes inédites ou peu connues, publiées avec notes et tables généalogiques, Berlin, Weidmann, 1873, 202