Κάντια, οχυρή οικία

Η αρχοντική οχυρή οικία της Κάντιας βρίσκεται στο κέντρο του μικρού ομώνυμου οικισμού.

Το όνομα του οικισμού Κάντια δεν απαντά στην ενετική απογραφή του Grimani του 1700. Aναφορά στην ονομασία αυτή θα έχουμε αρκετά αργότερα, σε έγγραφο της Προσωρινής Διοικήσεως της Ελλάδος του 1826, όπου μαθαίνουμε ότι η περιοχή της Κάντιας (Ζευγαλοτεῖον τῆς Κάνδια) πωλήθηκε για την ενίσχυση του αγώνα του Μεσολογγίου.

Ο «πύργος» της Κάντιας που εκποιήθηκε σύμφωνα με το έγγραφο αποτελούσε αρχοντική οχυρή Τουρκική οικία. Το γεγονός ότι παρόμοιο αρχιτεκτονικό σχέδιο οχυρής οικίας απαντά και στο χωριό Πύργος Κορινθίας, θα μπορούσε να βοηθήσει στην χρονόγησή του μεταξύ του τέλους του 17^ου αι. και των αρχών της β΄ τουρκοκρατίας, δηλ. λίγο μετά το 1715.

Χρονολόγηση: οθωμανική / ενετική περίοδος (15ος – 19ος αι.)

Πρόκειται για πλατυμέτωπο διώροφο κτήριο σχήματος Τ, το οποίο στεγαζόταν με τετράρριχτη κεραμοσκεπή στέγη. Στο κέντρο της βόρειας πλευράς του κτηρίου σχηματίζεται ορθογώνια πργοειδής προεξοχή.

Το ισόγειο αποτελείται από δύο βοηθητικούς καμαροσκεπείς χώρους, οι οποίοι αρχικά ήταν ενιαίοι και αργότερα χωρίστηκαν και ως εκ τούτου μια δεύτερη θύρα ανοίχθηκε δυτικά της αρχικής. Ο προεξέχων χώρος στα βόρεια, αν και έφτανε ως αυτό το επίπεδο, δεν επικοινωνούσε με το ισόγειο. Επικοινωνία μεταξύ του ισογείου και του ορόφου εξίσου δεν υπήρχε.

Η είσοδος στο ισόγειο απαντά στην κύρια όψη και ήταν τοξωτή με λίθινες ολόσωμες παραστάδες. Προστατευόταν από ζεματίστρα που βρισκόταν στον όροφο και η οποία λόγω κατάρρευσης τμήματος της κύριας όψης δεν είναι πλέον ορατή. Στην τοιχοποιία όλων των πλευρών του ισογείου ανοίγονταν μικρά ανοίγματα εξαερισμού και φωτισμού σε σημαντικό ύψος. Μια σειρά από τυφεκιοθυρίδες εντοπίζεται αρκετά ψηλότερα στην κύρια όψη, οι οποίες θα ήταν προσβάσιμες από πατάρι, όπως φανερώνει και η ύπαρξη ξυλοδοκών λίγο χαμηλότερα από την γένεση του τόξου της καμάρας.

Ο όροφος, ο οποίος χρησίμευε ως κύρια κατοικία, αποτελείται από τρεις χώρους. Πρόκειται για κεντρικό μικρό χώρο με τζάκι με τυφεκιοθυρίδα στη μία πλευρά του. Επικοινωνεί με τον χώρο της πυργοειδούς προεξοχής, ο οποίος πιθανώς είχε βοηθητικό χαρακτήρα ή λειτουργούσε ως παρατηρητήριο. Ο δυτικός χώρος δεν διέθετε τζάκι. Ανατολικά, ο μεγαλύτερος χώρος διέθετε τζάκι, καθώς και εσοχές στον τοίχο (ερμάρια). Μεταγενέστερη προσθήκη πιθανώς ήταν ο παράλληλος με τον κύριο άξονα της οικίας τοίχος μπροστά από την είσοδο, ο οποίος δημιουργούσε στενό διάδρομο.

Φωτογραφίες και σχέδια πριν την κατάρρευση τμήματος της όψης του κτηρίου απεικονίζουν την είσοδο του ορόφου, η οποία είχε λίθινο λαξευτό πλαίσιο και τοξωτό υπέρθυρο. Στην είσοδο υπήρχε εξίσου διαμόρφωση για την ανασυρόμενη ξύλινη γέφυρα που συνέδεε τον όροφο με την ανεξάρτητη ευθύγραμμη λίθινη κλίμακα με στηθαίο, η οποία βρισκόταν εγκάρσια μπροστά από την κύρια όψη της οικίας.

Τα ανοίγματα στον όροφο είναι σχετικά μεγάλου μεγέθους και απαντούν σε όλες τις πλευρές του κτηρίου, ενώ τυφεκιοθυρίδες ανοίγονται τόσο στους γύρω τοίχους, όσο και στην ορθογώνια προεξοχή.

Η τοιχοποιία είναι αργολιθοδομή με κονίαμα κοκκινωπού χρώματος και επιμελημένους ακρογωνιαίους λίθους. Ξυλοδεσιές διακρίνονται κατά μήκος των τοίχων στο ύψος των ανοιγμάτων, ενώ το γείσο της στέγης διακοσμούσε τριπλή οδοντωτή ταινία.

Το πυργόσπιτο της Κάντιας προστατεύεται ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο σύμφωνα με την ΥΑ 62493/2330/6-8-1952 (ΦΕΚ 186/Β/19-8-1952) και την ΥΑ ΥΠΠΕ/Α/Φ31/34472/3422/74/19-4-1976 (ΦΕΚ 612/Β/30-4-1976). Η κατάσταση διατήρησης του μνημείου είναι μέτρια. Στη σημερινή του μορφή, το κτήριο έχει υποστεί φθορές, καθώς έχει καταρρεύσει το άνω τμήμα της λίθινης κλίμακας πρόσβασης, καθώς και μεγάλο τμήμα της κύριας όψης του πυργόσπιτου.

Δημακόπουλος Ε.Ι., «“Πύργοι”: οι οχυρές κατοικίες της προεπαναστατικής Πελοποννήσου», Scripta Minora. Έρευνες στην αρχιτεκτονική και έργα για τη συντήρηση των μνημείων, Αθήνα 2005 (Αναδημοσίεση από Πρακτικά του Γ΄ Διεθνούς Συνεδρίου Πελοποννησιακών Σπουδών (Καλαμάτα, 8-15 Σεπτεμβρίου 1985), τ. Α΄, Αθήνα 1987-1988, 287-289

Πέππας Ι., Μεσαιωνικές σελίδες της Αργολίδας, Αρκαδίας, Κορινθίας, Αττικής, Αθήνα 1990, 278-279

Χρονοπούλου – Ζαμενοπούλου Ν., Πυργόσπιτα σε μικρούς οικισμούς στην περιοχή της Ναυπλίας, Αθήναι 1977, 11-13