Μύλοι Λέρνας-Κιβέρι

Στο νότιο όριο της αργολικής πεδιάδας κοντά στη θάλασσα, στο Ποντίνο λόφο.  Έχει οπτική επαφή με το κάστρο της Λάρισας και την Ακροναυπλία και ελέγχει τον αργολικό κάμπο και την νότια είσοδο του αργολικού κόλπου. Το κάστρο βρίσκεται πίσω από τον οικισμό των Μύλων ο οποίος παλαιότερα ήταν γνωστός ο Κιβέρι. Ο σημερινός οικισμός Κιβέρι βρίσκεται λίγα χιλιόμετρα νοτιότερα.  

Λίγες είναι οι ιστορικές αναφορές για το κάστρο του Κιβερίου. Ο Παυσανίας (2^ος αι. μ.Χ.) αναφέρει ότι στην κορυφή του Ποντίνου λόφου υπήρχαν ερείπια του ιερού της Αθηνάς Σαΐτιδος και τα θεμέλια της οικίας του Ιππομέδοντος. Πολλούς αιώνες αργότερα, επί Φραγκοκρατίας, υπάρχει η πρώτη αναφορά του κάστρου: Ο Gautier de Brienne Β΄, κληρονόμος του δουκάτου των Αθηνών και κύριος του Άργους και της Ναυπλίας, αναφέρει στη διαθήκη του το 1347 τα κάστρα του Κιβερίου (Chamires ή Chameres) και της Θερμησίας (Tremis). Συγκεκριμένα αναφέρεται ότι εξήντα υπέρπυρα που θα προέρχονταν από ενοικίαση εμπορικού καταστήματος πώλησης υφασμάτων στο Άργος να δίνονται από τους εκτελεστές της διαθήκης σε ιερέα του κάστρου, με την υποχρέωση αυτός να μένει εκεί συνέχεια και να τελεί καθημερινά θεία λειτουργία.

Διάδοχος του Gautier de Brienne ήταν ο ανιψιός του Guy d’Enghien. Η κόρη του, Μαρία d’Enghien, κυρία των κάστρων Άργους, Ναυπλίας και Κιβερίου, μεταβίβασε τα εδάφη της στη Βενετία το 1388 αλλά πριν προλάβει ο προβλεπτής Perazzo Malipiero να αναλάβει τη διοίκησή τους, ο Δεσπότης του Μυστρά, Θεόδωρος Παλαιολόγος κατέκτησε το Άργος και το Κιβέρι. Το κάστρο Κιβέρι δεν πρέπει να επιβίωσε πέραν του ενετοτουρκικού πολέμου του 1463-1479: το 1481 αναφέρεται στη συνθήκη μεταξύ Τούρκων και Ενετών ότι οι τελευταίοι μπορούσαν να το κρατήσουν, αλλά όχι και να το ξανακτίσουν. 

Περί το 1715 ο οικισμός στους πρόποδες του Ποντίνου λόφου αναφέρεται ως Τσιβέρι, ενώ σήμερα εκεί βρίσκονται οι Μύλοι. 

Πριν από το 1841 ο γνωστός περιηγητής και ιστορικός Jean-Alexandre Buchon περιέγραψε ότι ο κεντρικός πύργος σωζόταν σε ύψος αρκετών ορόφων.

Χρονολόγηση: 2ο μισό του 13ου-1ο μισό 14ου αι.

Το κάστρο αποτελείται από ακρόπολη και εξωτερικό περίβολο. Συνολικά έχει έκταση 9,4 στρέμματα και περίμετρο 440 μέτρα. Η χάραξη της οχύρωσης είναι προσεγμένη και η κατασκευή επιμελής.

Η εξάπλευρη ακρόπολη διαθέτει ενιαία τείχη πάχους 2 μέτρων περίπου με μήκος πλευράς περί τα 15 μέτρα. Οι έξι πύργοι προσκολλώνται εξωτερικά στις γωνίες. Οι πύργοι είχαν αρκετούς ορόφους που σήμερα δεν σώζονται. Στο εξωτερικό τους σώζονται οι σκαλότρυπες σε πολλά επίπεδα. Στο κέντρο της ακρόπολης βρίσκονται τα ερείπια του ορθογώνιου ακρόπυργου. Η κινστέρνα, στη ΝΑ γωνία του υπογείου του, στεγάζεται με δυο παράλληλες καμάρες. Μια άλλη παρόμοια κινστέρνα, κάπως μεγαλύτερων διαστάσεων, σώζεται στα ανατολικά.

Ο εξωτερικός περίβολος στα βόρεια της ακρόπολης έχει ακανόνιστη κάτοψη, ιδίως στα δυτικά, όπου ακολουθείται η διαμόρφωση του βράχου. Οκτώ πύργοι είναι προσκολλημένοι στις γωνίες χωρίς οργανική σύνδεση με τα τείχη, όπως συμβαίνει και με τους πύργους της ακρόπολης. Τα μεταπύργια έχουν μήκος μεταξύ 18,0 μ. και 40,0 μ. περίπου, σώζονται ως ύψος 2,50 μέτρων και έχουν πάχος από 1,70 έως 2,50 μ. Στα ΝΔ του περιβόλου υπάρχουν ίχνη κλίμακας που ίσως οδηγούσε σε μικρή πυλίδα, ενώ δεν είναι γνωστή η θέση της πύλης που θα επέτρεπε την επικοινωνία της ακρόπολης με τον περίβολο.

Το οικοδομικό υλικό είναι ντόπιες αδρά πελεκημένες πέτρες με λίγα κεραμίδια και πολλούς μικρούς πλακοειδείς λίθους στους αρμούς. Το ασβεστοκονίαμα είναι αρκετά ισχυρό σε τέσσερις από τους έξι πύργους της ακρόπολης και στις κινστέρνες ενώ στην υπόλοιπη οχύρωση είτε έχει εξαφανιστεί ή έχει μετατραπεί σε άμμο .

Στο εσωτερικό του περιβόλου υπήρχαν κτίσματα, σωζόμενα σήμερα ως λιθοσωροί. Πρόκειται μάλλον για κατοικίες και για στρατιωτικά καταλύματα, ενώ υπάρχουν και τέσσερις τουλάχιστον εκκλησίες.  Σημαντικός είναι ο μονόχωρος ναός μικρών διαστάσεων (9,00 Χ 4,80 μ.), με ημικυκλική αψίδα στα ανατολικά, που εφάπτεται στο τείχος. Στο μέσο των μακρών πλευρών ανοίγονται είσοδοι. Η διαμόρφωση του ιερού με υπερυψωμένο πλακόστρωτο δάπεδο και η απουσία κάθε ίχνους κτιστής αγίας τράπεζας και τέμπλου αποτελούν ενδείξεις ότι ανήκε στο λατινικό δόγμα. Στις εργασίες καθαρισμού που προηγήθηκαν, ώστε να προκύψουν στοιχεία για την παρούσα ιστοσελίδα, αποκαλύφθηκαν ακόμη τρεις μικρές μονόχωρες εκκλησίες και πολλές οικίες.

Η κατάσταση διατήρησης του κάστρου σήμερα είναι κακή το ίδιο και η προσβασιμότητά του. Δίπλα στο κάστρο βρίσκεται νεώτερο εκκλησάκι του προφήτη Ηλία. Κατά διαστήματα διενεργούνται καθαρισμοί από την αρμόδια Εφορεία Αρχαιοτήτων. Στο πλαίσιο του έργου «Ψηφιακή προσβασιμότητα και ανάδειξη των κάστρων Αργολίδας, Αρκαδίας και Κορινθίας» διενεργήθηκαν καθαρισμοί που αποκάλυψαν τμήματα των οχυρώσεων και του οικισμού.

• Antoine Bon, La Morée Franque, Paris 1969, 494-496.
• Wallace E. McLeod, “Kiveri and Thermisi”, Hesperia 31, (1962), 378-392.
• Ι.Δ. Βαραλής, Γ. Π. Τσεκές, Κ.Φ. Μπουντούρης, «Το λατινικό κάστρο Chiveri στους Μύλους της Λέρνας», υπό έκδοση στα Πρακτικά του Συνεδρίου για την Οχυρωματική Αρχιτεκτονική στην Πελοπόννησο (5^ος – 15^ος αι.).