Νύκλι, κάστρο

Το κάστρο ήταν κτισμένο σε πεδινή θέση και μειονεκτούσε από άποψη ασφάλειας. Ωστόσο βρισκόταν στο κέντρο των οδικών αρτηριών της Πελοποννήσου.

Κατά την πρώιμη βυζαντινή περίοδο, η Αρκαδία γνώρισε τις καταστροφικές συνέπειες των επιδρομών των Βησιγότθων. Η Τεγέα υπό τον άρχοντα Ρούφο κατάφερε να αντισταθεί στους Γότθους με επιτυχία. Η πρωτοβυζαντινή Τεγέα είναι ακόμη γνωστή τόσο από ιστορικές μαρτυρίες όσο και από αρχαιολογικά δεδομένα που συνδέονται με την εξάπλωση της χριστιανικής θρησκείας. Συγκεκριμένα, είναι γνωστό ότι ο επίσκοπος Τεγέας συμμετείχε στην Δ΄ Οικουμενική Σύνοδο της Χαλκηδόνας το 451. Η Τεγέα αναφέρεται ακόμη στον Συνέκδημο του Ιεροκέους ως πόλη που ανήκε στην επαρχία Αχαΐας. Η εδραίωση της χριστιανικής πίστης τεκμηριώνεται παράλληλα και από τις δύο βασιλικές, τη γνωστή βασιλική του Θύρσου, και μια ακόμη στο χώρο της Αρχαίας Αγοράς.

Από τα τέλη του 6ου αιώνα, αλλά και στις αρχές του 7ου αιώνα σημειώνονται επιδρομές σλαβικών φύλων που φθάνουν στην Πελοπόννησο κατά κύματα. Η Τεγέα παρά την έντονη σλαβική παρουσία, που έχει εντοπιστεί στην περιοχή, επιβιώνει τουλάχιστον μέχρι τον όψιμο 8ο αι. Επανεμφανίζεται όμως στο προσκήνιο της ιστορίας τον 9ο αιώνα. Η πρώτη γραπτή μαρτυρία για την νέα ονομασία της θέσης, υπό τον τύπο Ενίκλιον, εντοπίζεται σε αγιολογικό κείμενο του 10ου αι. Την μεσοβυζαντινή περίοδο το Νύκλι αναπτύσσεται. Από εδώ πέρασε ο όσιος Νίκων ο Μετανοείτε και το 1082 επανασυστήνεται η επισκοπή που τώρα όμως ονομάζεται επισκοπή Αμυκλών και υπάγεται στην Μητρόπολη Λακεδαιμονίας. Με το γεγονός αυτό ενδεχομένως να σχετίζεται και ο ναός της Παλαιάς Επισκοπής.

Μετά την φράγκικη κατάκτηση το Νύκλι θα αποτελέσει βαρωνία με έξι φέουδα. Πρώτος βαρώνος του ήταν ο Γουλιέλμος de Morlay. Το 1262 πραγματοποιείται στο Νύκλι, πιθανόν στο ναό της Παλαιάς Επισκοπής, η «Συνέλευση των Κυριών» στην οποία επικυρώθηκαν στους Βυζαντινούς τα κάστρα Μονεμβασιάς, Γερακίου Μάνης και Μυστρά (ως αντάλλαγμα για την απελευθέρωση του Γουλιέλμου Βιλλεαρδουίνου που είχε συλληφθεί στη μάχη της Πελαγονίας το 1259). Το 1296 το κάστρο καταλαμβάνεται από τους Βυζαντινούς και σταδιακά εγκαταλείπεται. Πολλοί από τους κατοίκους θα μεταφερθούν στα κάστρα Μουχλίου και Κηπιανών.

Χρονολόγηση: πρωτοβυζαντινή περίοδος (4ος -7ος αι.), μεταβατικοί χρόνοι (7ος – 9οςαι.), μεσοβυζαντινή περίοδος (9ος – αρχ. 13ου αι.), σταυροφορική / υστεροβυζαντινή περίοδος (13ος – 15ος αι.).

Από το κάστρο σήμερα σώζονται σε κακή κατάσταση ελάχιστα τμήματα του περιβόλου και μια πυλίδα. Σε πρόσφατη υπό δημοσίευση μελέτη υποστηρίχθηκε ότι κατά την πρώιμη βυζαντινή περίοδο η Τεγέα ήταν επίσης οχυρωμένη. 

Προστατεύεται από τον Ν. 3028/2002.

Αθανασούλης Δ., «Από την Τεγέα στο Νίκλι. Νέα στοιχεία για την πελοποννησιακή πρωτοβυζαντινή πόλη και το μεσαιωνικό κάστρο», στο Τριακοστό Πέμπτο Συμπόσιο Βυζαντινής και Μεταβυζαντινής Αρχαιολογίας και Τέχνης (Αθήνα, 23, 24, 25 και 26 Απριλίου 2015). Πρόγραμμα και περιλήψεις εισηγήσεων και ανακοινώσεων, Αθήνα 2015, 17-18.

Bakke J., “In the Shadow of Mantinea: Early Byzantine Fortifications at Tegea?”, στα υπό έκδοση Πρακτικά Συνεδρίου «Οχυρωματική Αρχιτεκτονική στην Πελοπόννησο (5ος – 15ος)» (Λουτράκι 30 Σεπτεμβρίου - 2 Οκτωβρίου 2011).

Drocourt N., “Tégée/Nikli et la période byzantine”, στο Tegea II. Investigations in the Sanctuary of Athena Alea 1900-1994 and 2004, éd. E. Østby, Athènes, 2014, p. 415-420.

Κάππος Ι., «Το Νίκλι-Μουχλί. Δύο σημαντικά μεσαιωνικά κέντρα της Πελοποννήσου», Βυζαντινός Δόμος 10-11 (1999-2000), 231-240.

Κόντη Β., «Συμβολή στην Ιστορική γεωγραφία της Αρκαδίας (395-1209)», Βυζαντινά Σύμμεικτα 6 (1985), 91-124, ιδιαίτ. 92-97, 112-113.

Σαραντάκης, Αρκαδία. Οι ακροπόλεις, τα κάστρα και οι πύργοι της. Σιωπηλά ερείπια μιας δοξασμένης γης, Αθήνα 2006, 37-39.

Σφηκόπουλος Ι.Θ., Τα μεσαιωνικά κάστρα του Μορηά, Αθήνα 1968, 205-207.