Σοφικό, οχυρές θέσεις

Βρίσκεται ΒΑ του οικισμού του Σοφικού στο όρος Τσάλικα. Ήλεγχε την οδό που ένωνε την Κόρινθο με την Επίδαυρο αλλά και το λιμάνι του Κόρφου. Επόπτευε μια ευρεία περιοχή που εκτεινόταν από τον κόλπο του Σαρωνικού μέχρι και τον Κορινθιακό κόλπο.

Η περιοχή του Σοφικού παρουσιάζει δείγματα ανθρώπινης δραστηριότητας ήδη από την αρχαιότητα. Στον λόφο Αγία Παρασκευή υπήρχε οικισμός ήδη από την αρχαιότητα ο οποίος όμως φαίνεται πως εγκαταλείφθηκε την περίοδο της Ύστερης Αρχαιότητας. Η σημαντικότερη ένδειξη για την κατοίκηση της περιοχής του Σοφικού κατά την πρωτοβυζαντινή περίοδο είναι η ύπαρξη γλυπτών εντοιχισμένων σε μεταγενέστερους ναούς. Τη μέση βυζαντινή περίοδο αναφέρεται (από τον άραβα γεωγράφο Ιντρισί) η ύπαρξη ενός φρουρίου και ενός ακρωτηρίου με το όνομα Ασκάλα. Πιθανότατα το ακρωτήριο ονομάστηκε έτσι από το φρούριο και μπορεί να ταυτιστεί με το ακρωτήρι Σπείραιο ή ίσως με ένα ακρωτήρι βορειότερα κοντά στις Κεχριές. Όσον αφορά στο φρούριο Ασκάλα αυτό μπορεί μάλλον να ταυτιστεί με το κάστρο στο όρος Τσάλικα. Το ίδιο το φρούριο πρέπει να κατασκευάστηκε τον 13ο αιώνα δεν αποκλείεται όμως ο χώρος, ή κάποιο μικρό τμήμα του να χρησιμοποιήθηκε, έστω για σύντομο διάστημα και κατά τη μέση βυζαντινή περίοδο.

Το Σοφικό απαντά στις πηγές πρώτη φορά τον 16ο αιώνα και γνώρισε ιδιαίτερη ανάπτυξη όπως αποδεικνύεται από τους πολλούς μεταβυζαντινούς ναούς στην περιοχή του.

Αξίζει να σημειωθεί ότι στην ευρύτερη περιοχή του έχουν εντοπιστεί από μελετητές και άλλες οχυρώσεις.

Χρονολόγηση: σταυροφορική / υστεροβυζαντινή περίοδος (13ος – 15ος αι.)

To κάστρο έχει σχήμα περίπου ορθογώνιο και διαστάσεις 160μ. Χ 90μ. Η οχύρωση περιλαμβάνει έναν εξωτερικό αμυντικό περίβολο και μια ακρόπολη. Τμήμα του Β και ΒΔ τείχους του εξωτερικού περιβόλου συμπίπτει με το Β και ΒΔ τείχος της ακρόπολης. Σήμερα διακρίνονται στη ΒΔ και ΒΑ γωνία ίχνη δύο ημικυκλικών πύργων. Ο ΒΔ πύργος πρέπει να προστάτευε, μαζί με έναν αντίστοιχο, την κεντρική πύλη που θα βρισκόταν στο σημείο το οποίο είναι σήμερα κατεστραμμένο. Μέσω της πύλης αυτής, καθώς το νότιος τείχος της ακρόπολης δεν εφαπτετο με το εξωτερικό, κανείς αποκτούσε πρόσβαση τόσο στην ακρόπολη όσο και στο χώρο που περικλειόταν από τον εξωτερικό περίβολο. Μια ακόμη πύλη υπήρχε και στο νοτιοανατολικό τμήμα του εξωτερικού περιβόλου.

Στο χώρο της ακρόπολης σώζονται τα λείψανα του ναού του προφήτη Ηλία που κατασκευάστηκε πιθανόν τον 18ο-19ο αι. ενός σχεδόν τετράγωνου κτηρίου, πιθανόν του κεντρικού πύργου, καθώς επίσης και ίχνη τοίχου κάποιου κτηρίου. Στο χώρο εκτός ακρόπολης και εντός εξωτερικού περιβόλου σώζεται ο ναός της Γεννήσεως της Θεοτόκου που κατασκευάστηκε τον 19ο- αρχές 20ου αι. καθώς και λείψανα πολλών οικιών και δύο ναών. Στο Ν τμήμα του εξωτερικού περιβόλου βρέθηκαν μάλιστα κατάλοιπα μεγάλης οικίας ή συγκροτήματος. Ο οικισμός εκτεινόταν προς Ν. κι εκτός των τειχών.

Τα τείχη είναι κατασκευασμένα από ακανόνιστους τοπικούς ασβεστόλιθους, δίχως συνδετικό υλικό.

 Προστατεύεται από το Ν. 3028/2002

Κορδώσης Μ., Συμβολή στην Ιστορία και Τοπογραφία της περιοχής Κορίνθου στους μέσους χρόνους, Αθήνα 1981, 66,97, 190-196, 274-275.

Πέππας Ι. Ε., Μεσαιωνικές σελίδες της Αργολίδος, Αρκαδίας, Κορινθίας, Αττικής, Αθήνα 1990, 238-239.

Πέππας Ι.Ε., Μεσαιωνικές σελίδες της Κορινθίας και Μορέως, Αθήνα 1993, 136.

Bon A., La Morée Franque. Recherches historiques, topographiques et archéologiques (1205-1430), vol. 1, Παρίσι 1969, 478.

Gerstel Sh. E. J., Rural Lives and Landscapes in Late Byzantium. Art, Archaeology, and Ethnography, New York 2015, 20.

Gregory T.E., “The medieval site on Mt Tsalika near Sophiko”, στο The Archaeology of Medieval Greece, Lock P. - Sanders G. D. R. (eds.), Oxford 1996, 61-76.