Τσιπιανά, κάστρο

Το Κάστρο Τσιπιανά βρίσκεται 15 περίπου χιλιόμετρα από την Τρίπολη, στον απότομο βραχώδη λόφο Γουλά ή Κουλά, στους πρόποδες του Αρτεμισίου όρους, επάνω από το χωριό Νεστάνη και δεσπόζει στην πεδιάδα της Μαντίνειας, το Άργον Πεδίον των αρχαίων. Στην επιλογή της θέσης, οδήγησε ίσως το γεγονός ότι παρείχε εποπτεία  στις οδούς που επέτρεπαν την επικοινωνία με Μαντίνειας-Αργολίδας.

Η ίδρυση του κάστρου αναφέρεται πρώτη φορά στην αραγωνική παραλλαγή του Χρονικού του Μορέως. Σύμφωνα με αυτή την εκδοχή το κάστρο των Τσιπιανών δημιουργήθηκε (μαζί με αυτό του Μουχλίου),  πιθανόν στα τέλη του 13ου αιώνα,  μετά την καταστροφή ή εγκατάλειψη από τους Βυζαντινούς του κάστρου του Νικλίου, οπότε και ίσως μεταφέρθηκε εδώ για καλύτερη προστασία τμήμα του πληθυσμού του Νικλίου. Σύμφωνα με μια άποψη, η θέση Τσιπιανά επιλέχθηκε με το σκεπτικό ότι ήταν ήδη κατοικημένη στα μεσοβυζαντινά χρόνια.

Πιθανή κατοίκηση και κατά τους πρωτοβυζαντινούς αιώνες, αν όχι για τον βράχο αυτόν καθαυτόν τουλάχιστον για την  ευρύτερη περιοχή του, υποδεικνύεται από πέντε σόλιδους του Ιουστινιανού, των ετών 545/6, που κατασχέθηκαν από κάτοικο της Νεστάνης το 1948, καθώς και από παλαιοχριστιανικά spolia που έχουν χρησιμοποιηθεί στο καθολικό της μονής Γοργοεπηκόου, στα ριζά του βράχου. Η ονομασία Τσιπιανά είναι αβέβαιης ετυμολογίας, κατά καιρούς έχει υποστηριχθεί βυζαντινή, σλαβική ή αρβανιτοβλάχικη  προέλευση.

Χρονολόγηση: σταυροφορική/υστεροβυζαντινή περίοδος (13ος -15ος αι.)

Το κάστρο απαρτιζόταν πιθανόν από δύο αμυντικές γραμμές, οι οποίες εντοπίζονται στην ανατολική πλευρά του βράχου. Η πρώτη αμυντική γραμμή βρίσκεται στο πλάτωμα που δημιουργείται επί του λόφου. Σήμερα σώζονται ίχνη μόνο του τείχους. Πλησίον σώζονται ίχνη και της δεύτερης γραμμής άμυνας. Στο μέσον περίπου του τείχους αυτού σώζονται απομεινάρια ενός πύργου. Ο κεντρικός πύργος του κάστρου βρίσκόταν βορειοανατολικά.Τόσο εντός του περιβόλου, όσο και εκτός εντοπίζονται διάσπαρτα λείψανα κτισμάτων καθώς και μίας κινστέρνας.

Το κάστρο προστατεύεται από τον Ν.3028/2002

Bon Α., La Morée Franque. Recherches historiques, topographiques et archéologiques sur la principauté d’ Achaie (1205-1430), Paris 1969, τόμ. 1: texte, 182, 523-524.

McLeod W., «Castles of the Morea in 1467», BZ 65 (1972), 353-363.

Μπάλλας Α., «Δύο αρκαδικά μεσαιωνικά κάστρα. Ψηλός Αηγιώργης και Τσιπιανά», Πελοποννησιακά ΚΗ’ (2005-2006), 129-162.

Παναγιωτόπουλος Β. Πληθυσμός και οικισμοί της Πελοποννήσου. 13ος – 18ος αιώνας, Αθήνα 1987 (ανατύπωση), 53-59, 244, 293.

Σαραντάκης Π., Αρκαδία. Οι ακροπόλεις, τα κάστρα και οι πύργοι της. Σιωπηλά ερείπια μιας δοξασμένης γης, [Αθήνα] 2006, 43.

Σφηκὀπουλος Θ. Ι., Τα μεσαιωνικά κάστρα του Μορηά, Αθήνα 1968, 209-210.