Λεωνίδιο

Εντός του Λεωνιδίου.

Το Λεωνίδιον αναφέρεται από τον περιηγητή William Leake ως ο τόπος στον οποίο μετανάστευαν κατά τους χειμερινούς μήνες οι κάτοικοι του Πραστού. Αναφέρει ακόμη ότι εκεί είχε οικία ο επίσκοπος Ρέοντος και Πραστού. Μόνιμη εγκατάσταση στο Λεωνίδι θα πραγματοποιηθεί πιθανόν ήδη πριν από το 1845, και οπωσδήποτε μετά την καταστροφή του Πραστού από τον Ιμπραήμ το 1826. Το 1879 το Λεωνίδιο αριθμούσε 4879 κατοίκους.

Χρονολόγηση: οθωμανική/ενετική περίοδος (15ος-19ος αι.)

Στο Λεωνίδιο υπάρχουν αξιόλογες προεπαναστατικές κατοικίες με οχυρό χαρακτήρα

Ο πύργος του Ονουφρίου Σκαρμπούνη, γνωστός και ως πύργος του Νούφρη, αποτελούνταν από τρεις στάθμες και δώμα. Είχε ορθογώνια κάτοψη. Η είσοδος στον πύργο βρισκόταν στον πρώτο όροφο. Το ισόγειο στεγαζόταν με καμάρα και επικοινωνούσε με τον α΄ όροφο μέσω κτιστής κλίμακας. Ο δεύτερος όροφος στεγαζόταν επίσης με καμάρα, ενώ χωριζόταν με τον πρώτο με ξύλινο πάτωμα. Οι δύο όροφοι επικοινωνούσαν μεταξύ τους με φορητές σκάλες. Ο πύργος ενισχυόταν αμυντικά με τυφεκιοθυρίδες καθώς επίσης και από δύο καταχύστρες, η μία εκ των οποίων προστάτευε την είσοδο. Τόσο στον πρώτο όσο και στον δεύτερο όροφο υπάρχουν παράθυρα, ενώ και οι δύο όροφοι ήταν εξοπλισμένοι με  τζάκια.

Ένα άλλο σημαντικό πυργόσπιτο του Λεωνιδίου είναι το γνωστό με το όνομα πύργος Χατζηρούδη. Έχει ορθογώνια κάτοψη και διαρθρώνεται σε τέσσερις στάθμες (ισόγειο, δύο ορόφους και δώμα). Έχει ελάχιστα μικρά παράθυρα στους ορόφους, ενώ ο οχυρός χαρακτήρας του αυξάνεται με τυφεκιοθυρίδες και δύο καταχύστρες. Χρονολογείται στον 18^ο αι. Μια ακόμη οικία με αμυντικό χαρακτήρα και κάτοψη σχήματος Γ είναι η οικία Κατσικόγιαννη, που σύμφωνα με επιγραφή οικοδομήθηκε το 1807.

Από τα πλέον αξιόλογα δείγματα οχυρών κατοικιών είναι ο πύργος Τσικαλιώτη. Αποτελείται από τρεις στάθμες. Η κάτοψη του είναι σχήματος Γ. Περιβάλλεται από μαντρότοιχο στη νοτιοανατολική γωνία του οποίου είναι κτισμένος μικρός κυκλικός πύργος. Στον αύλειο χώρο υπήρχαν επιπλέον βοηθητικά κτίσματα. Το πυργόσπιτο Τσικαλιώτη, πέρα από τα αμυντικά στοιχεία που διαθέτει (πυργίσκος, τυφεκιοθυρίδες) χαρακτηρίζεται από άνεση και πολυτέλεια, εμφανή στα δωμάτια με ζωγραφικό διάκοσμο και στα ξυλόγλυπτα ταβάνια και γενικότερα στα διακοσμητικά στοιχεία. Χτίστηκε το 1808 από τον μεγαλέμπορο και καραβοκύρη Κωνσταντίνο Τσικαλιώτη, ο οποίος, μέλος της Φιλικής Εταιρείας προσέφερε πολλά χρήματα στον Αγώνα κατά των Τούρκων. Επηρεασμένος από τα ταξίδια που έκανε σε διάφορες χώρες, μετέφερε αρχιτεκτονικά και διακοσμητικά στοιχεία στο πυργόσπιτό του.

Ο πύργος Πολυτίμου έχει ορθογώνια κάτοψη και διαρθρώνεται σε δύο στάθμες. Στο ισόγειο βρίσκονται οι βοηθητικοί χώροι, ενώ στον όροφο οι χώροι διαμονής. Το αρχοντικό Πολυτίμου παρουσιάζει επίσης περίτεχνα αρχιτεκτονικά στοιχεία (τοξωτό υπέρθυρο της εισόδου στον όροφο,  κοιλόκυρτο λίθινο γείσο). Τα ανοίγματα είναι σχετικά μεγάλα, ενώ ο οχυρός χαρακτήρας του είναι εμφανής στις τυφεκιοθυρίδες.  Κτίστηκε το 1816.

Ο πύργος Τσικαλιώτη είναι κηρυγμένο ιστορικό διατηρητέο μνημείο (ΥΑ 15794/19-12-1961 - ΦΕΚ 35/Β/2-2-1962) Οι πύργοι Πολυτίμου και Χατζηρούδη, είναι κηρυγμένα ιστορικά μνημεία (ΥΑ 21585/13-1-1966 - ΦΕΚ 60/Β/5-2-1966). Βρίσκονται εντός του επίσης κηρυγμένου ως ιστορικού τόπου του οικισμού του Λεωνιδίου (ΥΑ ΥΠΠΟ/ΔΝΣΑΚ/63341/1416/01-10-2010 - ΦΕΚ 451/ΑΑΠ/27-10-2010). Παράλληλα προστατεύονται και από τον Ν. 3028/2002.

Ο πύργος Τσικαλιώτη και Πολυτίμου έχουν αποκατασταθεί.

Κόκκορης Α., "Πύργος Τσικαλιώτη, αντανάκλαση τσακώνικης κληρονομιάς", ανακοίνωση σε συνέδριο που πραγματοποιήθηκε το Σάββατο 31 Οκτωβρίου 2015, για την Τσακώνικη κληρονομιά, που διοργάνωσε ο Δήμος Νότιας Κυνουρίας και η Αναπτυξιακή Πάρνωνα στο κτίριο της Φάμπρικας Πολιτισμού στο Λεωνίδιο, με τίτλο "Σύγχρονη οπτική και προοπτική για την Τσακώνικη κληρονομιά". Διαθέσιμο διαδικτυακά στο: http://www.leonidion.gr/2015/11/videos.html

Σαραντάκης Π., Αρκαδία. Οι ακροπόλεις, τα κάστρα και οι πύργοι της. Σιωπηλά ερείπια μιας δοξασμένης γης, [Αθήνα] 2006.

Φιλιππίδης Δ., «Κυνουρία», στο Ελληνική παραδοσιακή αρχιτεκτονική, τόμ. 4:Πελοπόννησος Α΄, Αθήνα 1990, 145-178.