Πύργος Κορινθίας

Το πυργόσπιτο βρίσκεται κοντά στην είσοδο του σημερινού ορεινού χωριού Πύργος.

Διάφορες είναι οι απόψεις σχετικά με την χρονολόγηση του πυργόσπιτου, το οποίο λέγεται ότι κατασκευάστηκε από την οικογένεια Μαμωνά. Έχει υποστηριχθεί ότι πρόκειται για κτίσμα των τελών του 17^ου αι., ωστόσο λόγω της απουσίας αναφοράς στην ενετική απογραφή του 1700 του ομώνυμου χωριού, το οποίο προφανώς πήρε το όνομά του από το πυργόσπιτο, έχει θεωρηθεί ότι αυτό κατασκευάστηκε μεταξύ του 1700 και του τέλους της β΄ενετοκρατίας. Μια ακόμη θεωρία τοποθετεί το πυργόσπιτο στις αρχές της β΄ τουρκοκρατίας, δηλαδή μετά το 1715. Ο πύργος κατοικήθηκε στα χρόνια της επανάστασης από τον Χριστόδουλο Κορδή, με το επώνυμο του οποίου είναι πλέον γνωστός.

Χρονολόγηση: οθωμανική / ενετική περίοδος (15ος – 19ος αι.)

Η κάτοψη του πυργόσπιτου είναι σχήματος Τ, καθώς στην πίσω πλευρά του κτίσματος υπάρχει πυργοειδής προβολή. Η είσοδος στον πύργο γινόταν μέσω ανεξάρτητης κλίμακας στο μέσον της κύριας όψης του πυργόσπιτου, η οποία στηρίζεται επάνω σε δυο καμάρες. Από την κλίμακα αυτή εξασφαλιζόταν η πρόσβαση στον πύργο, με τη βοήθεια κινητής γέφυρας που το βράδυ και σε στιγμές κινδύνου ανασυρώταν στο εσωτερικό του πυργόσπιτου. Η κύρια είσοδος προστατευόταν από καταχύστρα.

Το κτίσμα διαθέτει ισόγειο και δυο ορόφους. Το ισόγειο αποτελείται από τρεις θολοσκεπείς χώρους που λειτουργούσαν ως αποθηκευτικοί χώροι. Στο επίπεδο αυτό δεν υπήρχαν ανοίγματα περιμετρικά στους τοίχους, παρά μόνο πολεμίστρες και μια θύρα, η οποία προστατευόταν εξίσου από καταχύστρα. Νεώτερη παρέμβαση αποτελεί το άνοιγμα εισόδου στην ανατολική πλευρά του ισογείου.

Ο πρώτος όροφος επικοινωνούσε με το ισόγειο μέσω ξύλινης κινητής σκάλας, η οποία συνέχιζε ως λίθινη, κατασκευασμένη στο πάχος της τοιχοποιίας στο ύψος της καμάρας. Στον όροφο, η διάταξη των χώρων ακολουθεί αυτή του ισογείου. Τζάκι υπήρχε και στους δυο πλάγιους χώρους που χρησίμευαν για τη διαμονή της οικογένειας. Στο κέντρο, ένα άνοιγμα επέτρεπε την είσοδο σε μικρό προεξέχοντα χώρο στην πυργοειδή προβολή της πίσω πλευράς του πυργόσπιτου. Ο χώρος αυτός χρησίμευε ως παρατηρητήριο και στην πρόσοψή του σχηματιζόταν τόξο.

Η πρόσβαση στον δεύτερο όροφο, ο οποίος έχει υποστεί μεταγενέστερα μετασκευές, γινόταν μέσω ξύλινης σκάλας. Στον όροφο αυτό υπήρχαν τέσσερεις χώροι διαμονής με κοινό διάδρομο. Ένας ξύλινος εξώστης υπήρχε στη βορειανατολική πλευρά του ορόφου με πιθανή χρήση τσατμά και αποτελεί πιθανώς νεώτερη παρέμβαση. Τέλος, ένα μεταγενέστερο άνοιγμα οδηγούσε στο δώμα. Το κτήριο πλαισιώνουν βοηθητικά προσκτίσματα και τοξωτή βρύση.

Το πυργόσπιτο έχει κηρυχθεί ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο με την υπ’ αριθμ. ΥΑ 15904/24-11-1962, ΦΕΚ 473/Β/17-12-1962. Διατηρείται σε πολύ καλή κατάσταση και έχει υποστεί πρόσφατα αναστύλωση, χωρίς ωστόσο να αποδίδεται ο εξώστης του β΄ ορόφου στην πυργοειδή προεξοχή του κτίσματος. Ο πύργος είναι σήμερα κλειστός για το κοινό.

Δημακόπουλος Ε., «Πύργοι: οι οχυρές κατοικίες της προεπαναστατικής Πελοποννήσου», Scripta Minora. Έρευνες στην αρχιτεκτονική και έργα για τη συντήρηση των μνημείων, Αθήνα 2005, 217-328 (αναδημοσίευση από τα Πρακτικά του Γ΄ Διεθνούς Συνεδρίου Πελοποννησιακών Σπουδών [Καλαμάτα, 8-15 Σεπτεμβρίου 1985]), τ. Α΄, Αθήνα 1987-1988, 247-248

Παναγιωτόπουλος Β., Πληθυσμός και οικισμοί της Πελοποννήσου, Αθήνα 1987, 291-292

Πέππας Ι., Μεσαιωνικές σελίδες της Κορινθίας και Μορέως, χ.χ., 186-187

Χρυσάφη-Ζωγράφου Μ., «Κορινθία», Ελληνική Παραδοσιακή Αρχιτεκτονική, Πελοπόννησος Β΄- Στερεά Ελλάδα, τ.5, Αθήνα 1985, 33