Άγιος Πέτρος, πύργος Τρικαλίτη

Βρίσκεται εντός του παραδοσιακού οικισμού του Αγ. Πέτρου, ο οποίος είναι κτισμένος στις πλαγιές του Πάρνωνα, σε υψόμετρο π. 950μ.

Πρώιμη μαρτυρία για τον οικισμό του Αγίου Πέτρου Κυνουρίας αποτελεί η αναφορά του στην απογραφή Grimani του 1700 ως ενετική κτήση (S. Pietro di Zacugna). Ωστόσο, για την ίδια την κατασκευή τηε οχυρής οικίας, γνωστής ως Πύργο Τρικαλίτη, δεν έχουμε στοιχεία. Πιθανώς να ανεγέρθηκε στο β΄μισό του 17^ου αι. ή στις αρχές του 18^ου αι.

Το όνομά του οφείλεται στον ιδιοκτήτη του τον Τούρκο Αγά Τρικαλίτη, ο οποίος προερχόταν από τα Τρίκαλα Κορινθίας. Μοναδική αναφορά της οικογένειάς του συναντάμε σε συμφωνητικό του έτους 1791.

Από το 1836/37 έως και το 1935, ο Πύργος λειτούργησε τόσο ως Σχολαρχείο, στο οποίο είχε μάλιστα διδάξει για μια τετραετία και ο καθ. Κ. Ρωμαίος, όσο και ως Ημιγυμνάσιο για μικρό χρονικό διάστημα. Ο Πύργος παρέμεινε κλειστός στη συνέχεια έως το 1959/60, οπότε και φιλοξένησε το τμήμα «Αγροτολέσχης» (διδασκαλία μοδιστρικής κ.ά.) μέχρι να εγκαταληφθεί σύντομα για μια ακόμη φορά.

Χρονολόγηση: οθωμανική / ενετική περίοδος (15ος – 19ος αι.)

Η κάτοψη του πλατυμέτωπου κτίσματος είναι σχεδόν ορθογώνια παραλληλόγραμμη (11,50μ.x5,50μ.). Πρόκειται για επιμελημένη κατασκευή ανεπτυγμένη σε τρία επίπεδα, με τετράρριχτη ξύλινη κεραμοσκεπή στέγη.

Η πρόσβαση στο πρώτο επίπεδο γίνεται από τοξωτή θύρα, ενώ στο δεύτερο επίπεδο από την κεντρική είσοδο, μέσω νεώτερης λιθόκτιστης κλίμακας. Η αρχική πρόσβαση θα πρέπει να ήταν εφικτή από ξύλινη κινητή γέφυρα, η οποία κατέληγε σε ανεξάρτητη και σε μικρή απόσταση από το κτίσμα λιθόκτιστη κλίμακα. Η κλίμακα αυτή δε σώζεται πια λόγω της διάνοιξης του κοινοτικού δρόμου μέσα από την αυλή που άλλοτε θα ανήκε στο πυργόσπιτο. Στο νότιο τμήμα του ανοιχτού αυτού χώρου εντοπίζεται κρήνη μεταβυζαντινής περιόδου, νεώτερα μετασκευασμένη.

Ως προς το εσωτερικό του Πύργου, στο πρώτο επίπεδο διαμόρφώνεται θολοσκεπής ενιαίος χώρος. Στο δεύτερο και τρίτο επίπεδο, ο ενιαίος χώρος διαχωρίζεται από κεντρικό διάδρομο. Το πάτωμα και η οροφή στα επίπεδα αυτά είναι ξύλινα, ενώ τα χωρίσματα είναι από μπαγδατί. Τζάκι απαντά στο τρίτο επίπεδο.

Ανοίγματα απαντούν κυρίως στο δεύτερο και τρίτο επίπεδο,  καθώς στο πρώτο εντοπίζεται μόνο ένα άνοιγμα μικρών διαστάσεων στη βορειοανατολική όψη. Τα ανοίγματα στο δεύτερο και τρίτο επίπεδο πιθανώς αποτελούν μεταγενέστερες επεμβάσεις, λόγω του μεγάλου μεγέθους τους που δεν συνάδει με τον αμυντικό χαρακτήρα του κτηρίου. Τα αρχικά ανοίγματα θα πρέπει να ήταν μικρότερα και λιγότερα σε αριθμό. Στο τρίτο επίπεδο, στο μέσο της νοτιοανατολικής όψης, εντοπίζεται άνοιγμα καταχύστρας, από την οποία σώζονται μόνο τα δυο λίθινα «φουρούσια».

Στα αμυντικά στοιχεία του κτηρίου, εκτός από την καταχύστρα και την κινητή γέφυρα που θα εξασφάλιζε την πρόσβαση, θα πρέπει να συγκαταλέξουμε τα δυο κλουβιά στις γωνίες της νοτιοανατολικής όψης και ένα ακόμη κλουβί στο κέντρο της βορειοδυτικής όψης του τρίτου επιπέδου. Στα κλουβιά, τα οποία εξασφαλίζουν την πλαγιοφύλαξη, ανοίγονται σειρές από τυφεκιοθυρίδες στα τοιχώματα και στην βάση τους. Τυφεκιοθυρίδες υπάρχουν εξίσου διάσπαρτες και στις όψεις των τοίχων του δεύτερου και τρίτου επιπέδου του κτηρίου.

Η τοιχοποιία αποτελείται από μικρούς λίθους ελαφρώς επεξεργασμένους και κονίαμα, ενώ στις ακμές των πλευρών του Πύργου απαντούν ορθογωνισμένοι σχετικά λίθοι μεγαλύτερων διαστάσεων.

Ο Πύργος Τρικαλίτη έχει κηρυχθεί ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο με την υπ’ αριθμ. ΥΑ 26120/1194/17-8-1953, ΦΕΚ 204/Β/21-9-1953. Κατά τη δεκαετία του ‘80, επισκευάστηκε η στέγη, ενώ κατά το 2003 κατατέθηκε και υλοποιήθηκε η μελέτη αποκατάστασής του, η οποία ολοκληρώθηκε το 2006.

Δημακόπουλος Ε., «Πύργοι: οι οχυρές κατοικίες της προεπαναστατικής Πελοποννήσου», Scripta Minora. Έρευνες στην αρχιτεκτονική και έργα για τη συντήρηση των μνημείων, Αθήνα 2005, 217-328 (αναδημοσίευση από τα Πρακτικά του Γ΄ Διεθνούς Συνεδρίου Πελοποννησιακών Σπουδών [Καλαμάτα, 8-15 Σεπτεμβρίου 1985]), τ. Α΄, Αθήνα 1987-1988, 294-295

Ορλάνδος Αν.,  «Ο πύργος του Τρικαλίτη παρά Άγιον Πέτρον Κυνουρίας», Το Έργον Αρχαιολογικής Εταιρείας (1957), 135-136

Παναγιωτόπουλος Β., Πληθυσμός και οικισμοί της Πελοποννήσου, Αθήνα 1987, 163, 246;

Σαραντάκης Π., Αρκαδία: Οι Ακροπόλεις – Τα Κάστρα & Οι πύργοι της σιωπηλά ερείπια μιας δοξασμένης γης, Αθήνα 2006, 171

Φιλιππίδης Δ., «Κυνουρία», Ελληνική Παραδοσιακή Αρχιτεκτονική, Πελοπόννησος Α', τ. 4, Αθήνα 1985, 157-158